Akutne povrede nastaju kao posledica trenutnog dejstva snažne sile (pokret ili kontakt), koja prevazilazi kompenzatorne sposobnosti našeg tela i dovodi do mehaničkog oštećenja tkiva. Direktno dejstvo mehaničke sile na tkivo (udarac) može dovesti do prekida kontinuiteta tkiva, u zavisnosti od jačine sile. Meka tkiva (mišići, ligamenti, tetive) lokomotornog sistema daju potporu našim zglobovima i sprečavaju nastanak povrede. Oni se suprostavljaju sili koja deluje na naše telo do odredjene granice, posle čega dolazi do narušavanja strukture mekih tkiva (istegnuća, parcijalno ili potpuno kidanje struktura).
Kod sportskih povreda, u akutnoj fazi lečenja (neposredno nakon povrede 48-72h), primenjuje se RICE princip (kao i kod svih povreda): R – rest (odmor), I – ice (led), C – compression (kompresija elastičnim zavojem) i E – elevation (podizanje povređenog dela tela). Mogu se uzimati i nesteroidni analgetici. Osnovni cilj akutnog tretmana sportske povrede je smanjenje bola, borba protiv otoka i hematoma, sprečavanje daljeg oštećenja povredjenih struktura. Nastanak hematoma i daljeg oštećenja značajno pogoršava stanje nastale povrede i produžava period lečenja do povratka u pun trening i takmičenje (što je u sportu od izuzetnog značaja). Može se reći da je glavni smisao neposrene faze lečenja nakon sportske povrede (48-72h) sprečiti nastanak krvnog podliva!!!
REST (odmor) – neposredno nakon povrede povredjeni deo tela (ekstremitet najčešće) potrebno je rasteretiti. Mirovanje sa elevacijom (podizanjem) povredjenog ekstremiteta smanjuje bol, otok, hematom (podliv) i dalje oštećenje povredjenog dela tela (mišić, tetiva, burza, ligament, zglob..).
ICE (led) – najvažniji postupak u akutnom lečenju sportske povrede predstavlja primena krioterapije. Krioterapija ima analgetski efekat (smanjuje bol), antiedematozan (smanjuje nastanak otoka), i najvažniji efekat sprečava stvaranje hematoma. Najbolji vid krioterapije je primena leda na mestu povrede. Led se primenjuje na dva sata po 10 min (do pojave bola) 48-72 sata. Primena leda može biti u vidu jednostavne aplikacije na mesto povrede, masaža povredjenog mesta ledom, umotavanje povredjenog dela ekstremiteta...
COMPRESION (kompresija) – Kompresivna terapija podrazumeva primenu elastične bandaže na mestu povrede. Elastična bandaža se najčešće postavlja elastičnim zavojem. Postavljanje zavoja treba da bude nakon primenjen krioterapije i odmah nakon povrede. Glavni smisao elastične bandaže je sprečavanje krvarenja na mestu povrede, tj stvaranja krvnog podliva (hematoma). Elastična bandaža se postavlja od periferije ka srcu i nikada previše stegnuto (da ne remeti cirkulaciju i dovede do stvaranja otoka ekstremiteta).
ELEVATION (elevacija) – Elevacija podrazumeva podizanje povredjenog ekstremiteta. Podizanje bi trebalo da bude u nivou srca ili malo niže. Najvažnije je da povredjeni ekstremitet ne visi kako pod uticajem gravitacije ne bi došlo do stvaranja otoka.
Nakon akutne faze posle sportske povrede (48-72h), kreće se sa primenom metoda fizikalne terapije – TENS, ultrazvuk (sonoforeza heparinskih preparata), laser, magnet..., kao i metoda kineziterapije (vežbi oržavanja snage, jačanja mišića i istezanja). Od drugog dana akutne faze, nakon primene krioterapije, povredjeno mesto može se mazati lioton gelom pre postavljanja elastične bandaže (protiv hematoma). Kod većine sportskih povreda potreban je ultrazvučni pregled mekih tkiva (mesta povrede), kao najbolje metode za dijagnostiku vrste i obima povrede, postojanja i veličine hematoma, cepanja mišića, tetiva, ligamenata.... Kod nejasnih slučajeva radi se pregled magnetnom rezonancom.
Kod bolova koji se ne smiruju RICE terapijom, izraženog otoka i vidljivog podliva (modra prebojenost kože), ispada funkcije ekstremiteta, otoka i nestabilnosti zgloba obavezno potražite pomoć sportskog lekara!!!
Kako smanjiti rizik od povrede?
Trening snage dovodi do hipertrofije i povećanja snage mišića, čime se povećava stabilnost zglobova i otpornost na povrede. Pravilno doziran trening i postupnost u treningu štite od povreda mišića i tetiva.
Vežbe istezanja obezbedjuju pun obim pokreta u zglobovima, sprečavajuci povrede mišića i tetiva.
Suplementacija i adekvatna ishrana doprinose kvalitetnijoj gradji mekih tkiva, povećavajući sadrzaj kolagena u njima. Kolagen je odgovoran za čvrstinu mekih tkiva, pri čemu je vitamin C neophodan za pravilnu sintezu kolagena u našem telu. U prevenciji i oporavku od povreda suplementacija preparatima kolagena, glukozamina, hijaluronske kiseline pokazuje pozitivne efekte.
-
Obavezno zagrevanje pre sportske aktivnosti. Ono povećava cirkulaciju u mišiću, podiže temperaturu, metaboličke procese i elastičnost mišića. Ovim se mišić priprema za fizičke napore i značajno se smanjuje rizik od nastanak povrede mišića.
-
Trening završiti cool down-om, što pomaže mišićima da se brže oslobode štetnih metaboličkih produkata nastalih tokom fizičke aktivnosti. U ovu fazu treninga treba uključiti obavezno istezanje mišića
-
Voditi računa o snazi i elastičnosti mišića. Mišić koji je dobro prethodno pripremljen, spreman je da izdrži napore treninga i takmičenja. Slabija snaga mišića dovodi do poremećaja koordinacije, što može dovesti do povrede mišića. Takodje, nedovoljno elastičan mišić je sklon povredama.
Pravilna ishrana i suplementacija imaju važnu ulogu u prevenciji sportskih povreda. Popunjavanje depoa ugljenih hidrata obezbedjuje energiju za mišićne kontrakcije. Sportski napici obezbeđuju nadoknadu energetskih izvora tokom napornih treninga. Suplementacija aminokiselinama i proteinima obezbeđuje gradivo za oporak i izgradnju mišića nakon treninga. Glutamin sprečava razgradnju mišića i čuva ga od oštećenja. Suplementacija glukozaminomkolagenom i pomaže u izgradnji kvalitetnog vezivnog tkiva. Neposredno nakon treninga naši mišići su žedni i gladni spremni da upijaju kao sunđeri. Zato je jako važna pravilna nadoknada nakon treninga – tečnosti, UH, aminokiselina i proteina.
