Piriformis sindrom je bolno stanje koje predstavlja iritaciju ishialgičnog živca u njegovom prolasku kroz ili u neposrednoj blizini mišića piriformisa. Upala ishiadičnog živca, koju još nazivamo i išijas ili ishialgija, uzrokuje bol u pređelu kuka koja se često širi duž zadnje strane noge.
Kad se sportista žali na bol i trnjenje koje se iz slabinskog (lumbalnog) predela spušta niz zadnju stranu noge, najčešće se pomisli na hernijaciju međupršljenskog diska. Međutim, pored tog i drugih mogućih uzroka iritacije nerva uzrok može biti i sindrom mišića piriformisa. On se često javlja kod sportista koji imaju ponavljane pokrete abdukcije (odvođenje u stranu) i spoljašnje rotacije zgloba kuka.
Funkcionalna anatomija piriformisa
Mišić piriformis je smješten duboko u karlici i ima funkciju spoljašnje rotacije noge. Ishiadični živac putuje iz donjeg dijela slabinskog kičmenog stuba u nogu prolazeći kroz ili neposredno pored piriformisa. Ako je taj mišić skraćen, živac može biti iritiran ili upaljen. Piriformis (kruškasti mišić) se pripaja na prednjoj strani sakruma i napušta karlicu kroz veliki sedalni otvor pripajajući se tetivom na velikom trohanteru butne kosti. Dejstvo mu je spoljašnja rotacija u zglobu kuka i učestvuje u pokretu odvođenja u zglobu kuka, takođe je i stabilizator kuka.
Uzrok nastanka piriformnog sindroma je pritisak ishijadičnog živca koji se nalazi u bliskom odnosu sa piriformnim mišićem. On najčešće prolazi neposredno iza mišića, ali u oko 15% osoba nerv prolazi kroz sam mišić. Te osobe su posebno sklone za pojavu ovog sindroma.
Putanja n. ishiadicusa (L4-S3) nije jednaka, može da ide:
1. Ispod piriformisa 85%
2. Jedan deo ispod, jedan iznad pa se spaja na n. ischiadicusu 2-3%
3. Kroz piriformis 1%
Piriformis je izložen velikom naporu, posebno u fitnesu i kardio vežbanju gde često dolazi do oštećenja piriformisa usled nepravilnog i previše intenzivnog vežbanja. Piriformis sindrom može biti posledica i intenzivnog trčanja nizbrdo.
Usled oštećenja i bola dolazi do povećanja napetosti i spazma mišića, što dovodi do pritiska na nerv i pojačanja bola.
Simptomi sindroma piriformis
- Napetost u predelu mišića
- Bol u zadnjici
- Bol koji zrači duž zadnje strane noge, obično zadnjom ložom
- Smanjen obim pokreta zgloba kuka, posebno prilikom unutrašnje rotacije kuka
Dijagnoza sindroma
Bol u zadnjici (mesecima ili godinama), izaziva simptome lumboišijalgije ili diskus hernije. Kod dijagnostike je važno tačno utvrditi način na koji su bolovi započeli, jer išijas može imati i niz drugih uzroka. Ukoliko piriformis postane skraćen može izvršiti pritisak na n. ischiadicus i tako izazvati bol koji se spušta niz nogu, često poznat kao išijas. Osnovni je simptom ovog sindroma bol duboko u stražnjici koja može ličiti na žarenje ili iritirajuću toplinu. Obično bol putuje prema dolje cijelom dužinom noge, te se može pojačati pri unutarnoj rotaciji kuka (na primjer kod sjedenja prekriženih nogu).
Sumnja na piriformis sindrom se pojačava ukoliko istezanje tog mišića značajno povećava bol. Značajan uzrok piriformis sindroma su skraćeni aduktori nogu. To znači da spoljašnji abduktori ne mogu pravilno da vrše pokret te vrše pritisak na piriformis. Ovo uzrokuje pojačano opterećenje spoljnih rotatora kuka (m. piriformis).
Prilikom dijagnostike potrebno je utvrditi da se ne radi o lumboišijalgiji ili diskus herniji, isključiti oboljenja i oštećenja kičmenog stuba. Testovi za piriformis sindrom mogu ukazati na taj uzrok, ali je ponekad potrebna i detaljnija dijagnostika koja će isključiti druge uzroke, poput rendgena, EMG-a, ili magnetske rezonance.
Terapija sindroma
U prvoj fazi tretmana za ublažavanje bola koriste se ledeni oblozi više puta na dan, te duboka masaža kako bi se opustio prisutan mišićni spazam. U kasnijoj fazi se mogu upotrebiti i ultrazvuk, magnetoterapija, te neki toplotni agensi fizikalnih procedura. Odmor je važan, do smirenja tegoba. Ključno u lečenju sindroma piriformisa je kineziterapija - vežbe istezanje i jačanja mišića. Tek fleksibilan piriformis neće u budućnosti stvarati probleme. Vrlo je važno izbegavati aktivnosti koje uzrokuju bolove. Isto je tako važno uspostaviti pun obim pokreta u zglobu kuka, ojačati oslabljene mišiće, postići potpuno bezbolan hod pre povratka u trening. Osnovna prevencija ovog sindroma sastoji se u održavanju fleksibilnosti putem redovnih istezanja mišića svih segmenata kičmenog stuba, kuka i kolena.Tretman je najpre u vidu vežbi istezanja, trajanja od 5 do 60 sekundi, više puta dnevno, uz ultrazvučnu masažu. Pored terapije neophodno je da pacijent sam radi na jačanju glutealnih mišića i istezanju piriformisa.
Istezanje se vrši na sledeći način: ležeći na leđima, desna noga se savije u zglobovima kuka i kolena. Levom rukom se dohvati desno koleno i povuče u pravcu levog ramena. Tada se desnom rukom uhvati za petu i ona rotira upolje, čime se izazove unutrašnja rotacija desne potkolenice i natkolenice i potpuno isteže piriformni mišić. Drugi način je da se u stojećem položaju vrh stopala postavi na stolicu tako da se postigne ugao od 90 stepeni u zglobovima kuka i kolena. Potom se rukama uhvati koleno, i noga rotira put unuta ne napuštajući tačku oslonca prstiju stopala na stolici.
Ukoliko problem i dalje perzistira, koriste se steroidne infiltracije, a kao poslednja opcija radi se operativno lečenje. Ako želite da se posavetuje sa mnom u vezi sa bilo kojom sportskom povredom, posetite Pansport forum, podforum saveti lekara, i u kategoriji Sportske povrede postavite pitanje.
