Unos proteina je izuzetno važan. Međutim, vrlo je bitno naći pravu meru. Specijalista sportske medicine dr. Aleksandra Branković govori o količini potrebog proteina u zavisnosti od intenziteta treninga i težine, kao i o pojavi proteurinije - poremećaju izlučivanja proteina kroz urin.
U vezi sa time, važno je znati sledeće.
Bubreg kao organ ima brojne funkcije:
- uklanjanje viška tečnosti
- uklanjanje štetnih proizvoda metabolizma
- regulacija acidobazne ravnoteže
- aktivacija vitamina D (metabolizam kosti)
- lučenje eritropoetina (eritropoeza)
- kontrola krvnog pritiska
Proteini (belančevine) su makromolekuli izgrađeni od velikog broja različitih aminokiselina i predstavljaju esencijalne organske hranljive materije. Prirodno se mogu naći u raznovrsnim namirnicama biljnog i životinjskog porekla, a čine oko 15-30% ukupne mase ćelija. Svaki gram proteina sadrži oko 4kcal energije. Belančevine su jedan od primarnih nutrijenata potrebnih organizmu tokom rasta, razvoja i obnove gotovo svih struktura i tkiva u organizmu. Imaju gradivnu, regulatornu, energetsku, transportnu i brojne druge funkcije. Optimalna sinteza mišićnih proteina nastaje unosom tzv. kompletnih proteina koji sadrže sve esencijalne aminokiseline i uglavnom se nalaze u namirnicama životinjskog porekla.
Sportisti, obratite pažnju
Činjenica da porast koncentracije aminokiselina u mišićnim vlaknima može stimulisati sintezu i smanjiti degradaciju mišićnih proteina od posebnog je interesa za sportiste. Produžena, umereno intenzivna aerobna aktivnost povećava oksidaciju aminokiselina u energetskom metabolizmu naročito kada je unos ugljenih hidrata nedovoljan. U takvim situacijama se preporučuje povećan unos proteina kao i u sportovima razvoja snage, eksplozivnosti kao i podizanja tereta, koji zahtevaju visoku muskularnost i telesnu masu, češće nego u aerobnim. Preporučena dnevna doza unosa proteina za sedentarne osobe iznosi oko 0,8 g/kg telesne mase. Za sportiste u sportovima mišićne snage i izdržljivosti preporučuje se unos od 1,6 do 2,0 g/kg telesne mase, a za sportiste koji učestvuju u sportovima aerobne izdržljivosti oko 1,3 g/kg telesne mase dnevno. Unos proteina u većim količinama nema korisne efekte na sportski nastup i može dovesti do oštećenja jetre i bubrega, dehidratacije i opstipacije.
Dnevno izlučivanje proteina, u fiziološkim uslovima, je oko 40-80mg. Sa druge strane poznato je da tokom intenzivnog i dugotrajnog vežbanja nastaje povećano lučenje proteina (engl. Exercise associated proteinuria- EAP). Količina i vrsta proteina koji se mogu naći u urinu zavisi od:
- njihove koncentracije u plazmi
- propustljivosti glomerula za proteine
- mogućnosti njihove reapsorpcije i izlučivanja u tubulima bubrega
Maksimalna stopa izlučivanja proteina nastaje u prvih 20-30 minuta nakon vežbanja, a stanje se vraća u normalu nakon nekoliko sati (oko 4h). Sportistima se preporučuje da korišćenjem tračica za urin provere količinu proteina u urinu pre i posle vežbanja. Stalna proteinurija ukazuje na oboljenje bubrega.
Faktori povezani sa proteinurijom:
- genetska predispozicija- pokazano je da se proteinurija nakon vežbanja razlikuje kod monozigotnih i dizigotnih blizanaca; tačnije, ima dobru korelaciju kod monozigotnih blizanaca
- redovno treniranje- smanjuje proteinuriju, na istom intenzitetu. Intenzitet treba da varira
- tip vežbanja- trčanje dovodi do veće proteinurije nego vožnja bicikla ili plivanje
- intenzitet vežbanja- visok intenzitet vežbanja dovodi do znatnije proteinurije. Izlučivanje proteina može da se dovede u korelaciju sa koncentracijom laktata
- metabolička acidoza- acidoza može da izazove povećanje glomerularne propustljivosti
- bubrežna stanja- bubrežna hipoksija, renalna vazokonstrikcija, povećano lučenje renina, smanjenje negativnog naboja glomerularne membrane
Sa kliničkog gledišta treba odvojiti proteinuriju koja ukazuje na oboljenje bubrega ili nefrotoksičnost nekih lekova, npr. NSAIL (nesteroidni antireumatici) koje sportisti koriste. Trajna proteinurija zahteva ispitivanje sa ciljem isključivanja oboljenja bubrega. U tim slučajevima kliničari treba da obrate pažnju na tip, intenzitet kao i trajanje vežbanja, na unošenje tečnosti tokom vežbanja i klimatske uslove.
U zaključku:
- proteinurija korelira sa intenzitetom vežbanja, ne sa dužinom
- poluvreme eliminacije je 1h
- dodatna ispitivanja ako se zadrži posle 48h
