Šta su fasetni zglobovi kičme?
Fasetni zglobovi su zglobovi između pršljenova sa zadnje strane pršljena. Ti zglobovi se nalaze na zadnjoj strain pršljena sa leve i desne strane. Oni zglobljavaju dva pršljena (gornji i donji) jedan sa drugim. Pršljenovi su zglobljeni (povezani) jedan za drugi sa međupršljenskim diskusom sa prednje strane i sa fasetnim zglobovima sa zadnje strane kičmenog stuba. Fasetni zglobovi daju stabilnost kičmenom stubu i ograničavaju pokretljivost kičmenog stuba. Svaki pršljen kičmenog stuba i svaki segment kičme ima fasetne zglobove koji povezuju pršljenove u lanac. Fasetni zglobovi postoje između pršljenova u vratnom, grudnom i slabinskom delu kičmenog stuba.
Bolni sindrom fasetnih zglobova predstavlja najčešći uzrok bola u leđima!!! Ovo je najčešći uzrok bola u vratu, bola u gornjim i donjim leđima.... Fasetni zglobovi su mali zglobovi koji amortizuju sve pokrete kičmenog stuba – posebno bočna savijanja, savijanja u nazad, rotacije kičmenog stuba. Kao mali zglobovi koji amortizuju veliku pokretljivost kičmenog stuba – fasetni zglobovi su podložni trošenju i povredama. Povreda fasetnih zglobova može biti posledica:
- jednog naglog pokreta
ili
- posledica ponavljanih neprirodnih položaja kičme
Nagli pokret savijanja može dovesti do istezanja kapsule fasetnog zgloba ili povrede pripoja ligamenata. To su najpre pokreti savijanja unazad, u stranu, rotacije trupa...
Neko vreme provedeno u nepromenjenom, prinudnom, neprirodnom položaju kičme (iskrivljeno, savijeno) – obično povezano sa profesionalnim opterećenjima ili kućnim poslovima, dovodi do iritacije fasetnih zglobova i pojave bola u leđima (ušinuća!).
Povreda fasetnih zglobova nastaju zbog smanjene pokretljvosti tih zglobova.
Smanjena pokretljivost fasetnih zglobova nastaje zbog:
- zaključanih fasetnih zglobova (luksacija/distorzija)
- upale fasetnih zglobova (artritis)
- okoštavanje zglobova (degenerativno)
- mišićni spazam (povećana napetost mišića)
Kako nastaje zaključavanje fasetnog zgloba? Čak i jednostavni pokreti – poput diskretnog uvrtanja trupa, istezanja pri zevanju ili neki neočekivani pokret – mogu dovesti do zaključavanja fasetnog zgloba. Jednostavni pokreti koji prevazilaze snagu mišića koji okružuju kičmeni stub i kontrolišu pokrete fasetnih zglobova. Prethodna povreda i slabost fasetnog zgloba dovode do ponavljanih povreda ovih zglobova.
Koji su simptomi fasetnog sindroma?
- bol u vratu ili leđima
- bol pri savijanju kičme
- blokada određenog pokreta (ukočenost) – zaključavanje
- spazam paravertebralnih mišića
Bol je prvi i osnovni znak fasetnog sindroma. Bol u vratu ili bol u leđima koji se može spuštati prema gluteusu. Drugi znak je bol pri savijanju kičme, posebno u stranu, pozadi, pri uvrtanju kičme. Sledeći znak je vezan za znak zaključavanja – pri zaključavanju zgloba, ograničen je pokret u suprotnom pravca od zaključavanja zgloba.Ukoliko sedesi zaključavanje zgloba u pokretu pregiba napred, nemoguć e je savijanje leđa unazad. U predelu povrede fasetnog sindroma – prisutan je jak mišićni grč (spazam) mišića koji okružuju kičmeni stub.
Mišićna nefleksibilnost (skraćenost mišića) jedan je od bitnih činilaca nastanka povrede fasetnih zglobova. Redovno istezanje mišića leđa je važno u prevenciji povrede. Najvažniji činilac koji dovodi do nastanka fasetnog sindroma jeslabost mišića stabilizatora trupa (core stability muscels).Mišići stabilizatori trupa podržavaju kičmeni stub u pravilnom položaju.
Kako se postavlja dijagnoza fasetnog sindroma?
Dijagnoza ovog sindroma se postavlja kliničkim pregledom, a potrebno je uraditi i snimanje rendgena kičmenog stuba. Rendgen kičmenog stuba se radi u 2 projekcije – prednja i bočna. Iz te dve projekcije se mogu sagledati fasetni zglobovi i da li postoje znaci postojanja povreda na njima. U slučaju nejasnoća, uradi se dopunsko snimanje magnetnom rezonancom.
Kako se leči fasetni sindrom?
U lečenju fasetnog sindroma pažnja se usmerava na – smanjenje bola, spazma mišića, smirenje upale zgloba, lečenje povrede ligamenata, jačanje mišića stabilizatora trupa, povećanje fleksibilnosti trupa.
1) Smanjenje bola i spazma mišića - Početak lečenja podrazumeva prekid opterećenja kičmenog stuba – do prestanka bolnosti u miru i pri pokretima. U cilju smanjenja bolnosti se mogu koristit kinezitejping metode i metode fizikalne terapije (TENS, ultrazvuk, terapija zagrevanjem u cilju smanjenja napetosti mišića...).
Smanjivanje bola>smanjuje napetost mišića>dalje smanjuje bol...
2) Terapija zarastanja povrede – metodama fizikalne terapije se može stimulisati zarastanje povređenog segmenta. U tu svrhu se može koristiti primena magnetne terapije i laser terapije, kao i nekih drugih najsavremenijih metoda (plazmaterapija PRP). Takođe, mogu se dati blokade u predeo bolnog segmenta i povređenog zgloba.
3) Kineziterapija – vežbe jačanja mišića – treba se fokusirati na jačanje mišića stabilizatora trupa (core stabilty). Najslabiju kariku našeg tela čine upravo mišići stabilizatori trupa. Stabilizatori trupa povezuju gornji i donji deo tela i prenose silu rada sa jednu na drugu polovinu tela. Kod slaosti ovih mišia, prenos sle je nepotpun i ona se gubi negde usput.... Velika većina povreda nastaje usled slabosti stabilizatora trupa. Kao tretman, ali i u velikom broju slučajeva i kao prevenciju rade se vežbe za jačanje stabilizatora trupa. Jaki mišići core-a daju ogromnu snagu i potencijalnu energiju koja se prenosi u gornji ili donji deo tela...
Postoje dva načina aktivacije i angažovanja mišića jezgra – dinamičkim radom ili statikom. Statičke vežbe su one vežbe kod kojih ne dolazi do približavanja pripoja mišića (pri kontrakciji), ali postoji tonus. Kako bismo pojednostavnili – statičke vežbe su “izdržaji”. Budući da je dosta lakše raditi statičke vežbe od dinamičkih, upravo je to poželjni redosled. Da rezimiramo, statikom se počinje – rade je početnici, rekovalescenti (pri oporavku), ali i rekreativni i profesionalni sportisti. Tek kad je zadovoljen osnovni funkcionalni i motorički nivo, prelazak na dinamičke vežbe je bezbedan. U kasnijem radu je poželjno kombinovati ovakva dva režima.
- 1. vežba je takozvana “daska” (plank). Izvodi se u sklek položaju zadržaj na laktovima, stopala su umereno raširena. Potrebno je obratiti pažnju da je telo opruženo i zategnuto, pre svega u predelu trupa. Ne bi smelo doći do “propadanja” u lumbalnom delu leđa, kao ni do prevelikog izdizanja iznad linije horizontale u sedalnom predelu. Potrebno je raditi statiku za početak kako bi vremenom došlo do jačanja mišićnih vlakana, kao i do automatizacije pokreta, nakon čega je bezbedno preći na kompleksnije vežbe. Statički izdržaj traje 20-30 sec.
- 2. Vežba je identična prethodnoj, stim da se jedna noga odiže od podloge pri izvođenju vežbe.
- 3. Vežba izvodi se ležeći na leđima, ruke pored tela, noge savijene u kolenima, stopala oslonjena na podlozi. Odiže se karlica od podloge, cilj je postići da karlica-trup-natkolenice budu u liniji. Zadržaj statički 30 sec. Svrha vežbe je jačanje lumbalnog dela leđa, kao i mišića zadnje lože buta stajne noge.
4) Vežbe istezanja – u sklopu lečenja potrebno je očuvati i obnoviti normalnu pokretljivost slabinskog dela kičmenog stuba. Normalna pokretljivost smanjuje opterećenje na zglobovima, koji su opterećeni kod postojanja zategnutosti mišića (!)
Treba raditi istezanja:
- zadnje lože - stojeći, pretklon ka podu sa pravim kolenima, šake ka podu do granice zatezanja, kolena moraju biti prava, cilj je spustiti prste na pod. Takođe, sa elastičnim trakama ležeći na leđima se može izvoditi istezanje zadnje lože
- slabinskog (lumbalnog) dela leđa – identičnom vežbom kao prethodno, istežu se i slabinski leđni mišići.
5) Hidrokineziterapija – terapija u vodi je odlična za oporavak od povrede spondiloze. Plivanje kraula (samo taj stil, ostalo može da pogorša povredu!) i hodanje/trčanje u vodi su odlične vežbe za održanje kondicije i jačanje mišića.
6) Dinamičke vežbe – vežbe ekstenzije na kosoj klupi (ne hiperekstenzije – to znači do 180 stepeni, ne preko!) i vežbe pilatesa su odlične za jačanje mišića koji su stabilzatori trupa i kičmenog stuba. Dinamičke vežbe se uključuju kada su svi pokreti potpuno bezbolni.
Povratak u sport?
Povratak u sport ne treba planirati pre 2-3 nedelje od postavljanja dijagnoze i prekida treniranja, odnosno sprovedenog kompletnog programa lečenja i sportske rehabilitacije. Potrebno je obnoviti kondicione sposobnosti u potpunosti >aerobnu sposobnost, snagu mišića, fleksibilnost, izdržljivost... Važno je da je svaki pokret, i izvođenje vežbi bez prisustva bolova. Sportska rehabilitacija treba da je vođena od strane lekara sportske medicine koji ima iskustva u lečenju ovih povreda....
Više informacija ili odgovore na pitanja možete dobiti na Pansport forumu/sportske povrede
