Velika učestalost bola u ledjima u odrasloj populaciji navela je stručnjake da ovaj problem nazovu "bolest civilizacije". Moderan nezdrav način života i neprilagođenost uspravnog stava kičmenog stuba na velika opterećenja koja se fokusiraju upravo u slabinskom delu kičme, dovodi do oštećenja slabinskih pršljenova. Mnoge osobe već od 30. godine počinju da osećaju da im leđa više nisu mlada. Tokom života gotovo 75% ljudi požali se bar jednom na problem bola u ledjima, a polovina radno sposobnih ljudi zbog istih tegoba zatraži lekarsku pomoć.
Lumbalni (slabinski) deo tela je mesto najčešćeg bola u koštano zglobnom sistemu. Sastoji se od koštanog sistema, zglobova, ligamenata i mišića. Anatomske celine koje formiraju slabinski deo tela su:
- koštani segment (kičmeni stub i karlica)
- zglobovi (medjupršljenski zglobovi kičmenog stuba, zglob kičmenog stuba i karlice – sakroilijačni zglob)
- ligamenti (ligamenti pršljenova i sakroilijačnog zgloba)
- mišići (slabinski mišićni stubovi oko kičmenog stuba – paravertebralni mišići, mišić piriformis)
Kičmeni stub – predstavlja lanac spojenih pršljenova koji nose težinu i pokrete našeg tela. Kičmenistub je sastavljen od oko 30 pršljenova, izuzetno je pokretan, zahvaljujući velikom broju zglobova. Pršljenovi su spojeni, tj nanizani jedan na drugi, pomoću prednjih i zadnjih medjupršljenskih zglobova:
a)medjupršljenski diskus – predstavlja prednji medjupršljenski zglob, kojim su tela gornjeg i donjeg pršljena povezana elastičnom hrskavičavo-vezivnim diskom. Ovaj disk amortizuje pokrete dva pršljena, a pri njegovoj povredi ili sa starenjem diska može nastati diskus hernija. b)facet joint - zadnji medjupršljenski zglob, predstavlja male zglobove sa zadnje strane kičmenog stuba, sa obe strane. Ovi zglobovi trpe veliki mehanički stres pri savijanju kičmenog stuba u nazad, bočnom savijanju i pri rotaciji kičmenog stuba. Takodje, skloni su degenerativnim promenama (oštećenje hrskavice, okoštavanje) sa starenjem.
Sakroilijačni zglob - Sakroilijačni zglob predstavlja zglob izmedju završnog dela kičmenog stuba (sakruma) i karličnih kostiju. SI zglob je svojevrsna spona dva kontinenta – gornjeg i donjeg dela tela. Iz tog razloga je lako zamislivo kolike sile trpe ligamenti koji povezuju gornji i donji deo tela.
1) Spondiloza (spinal facet syndrome)
spondiloza predstavlja oštećenje malih pršljenskih zglobova (facet joint). Facet sindrom može biti posledica iznenadne povrede (nagla rotacija ili ekstenzija kičme) ili hroničnih promena i oštećenja malih medjupršljenskih zglobova. Povreda ovih zglobova posledica je naglog pokreta kod zdravih ili prinudnog položaja kod osoba koje već imaju odranije oštećenje ovih zglobova. Karakteristika ovog sindroma je:
- bol u jednoj strani ledja
- bol na početku pokreta
- bol u sedećem položaju
- bol se pogoršava pri savijanju na bolnu stranu ili u nazad
2) Sindrom sakroilijačnog zgloba (SI joint syndrome)
Pokreti u SI zglobu ostvaraju se istezanjem ligamenata koji ga formiraju. Osnovna funkcija SI zgloba je da amortizuje mehanički stres koju trpi kičmeni stub pri pokretima tela. Sa starenjem SI zglobovi smanjuju svoju fleksibilnost i pokretljivost, tako da su češće epizode SI sindroma sa porastom godina. SI sindrom često dovodi do napetosti slabinske muskulature, što predstavlja zaštitni mehanizam. Prinudni položaji dovode do preopterećenja i prevelikog istezanja ligamenata SI zgloba.
Simptomi SI sindroma:
- jednostrana bolnost u donjem delu ledja na strani SI disfunkcije
- bolna osetljivost na pritisak u predelu SI zgloba
- bol je obično jednostran, retko se javlja istovremeno sa obe strane
- bol se pojačava prilikom ustajanja iz sedećeg položaja i podizanju kolena u stojećem položaju
-ukoliko je bolnost jače izražena, bol se može širiti prema kuku, butini ili zadnjoj loži, ali nikada u stopalo
3) Istegnuće mišića
Nagli pokreti, posebno nezagrejanih mišića, dovode do njihove povrede. Osnovno u prevenciji istegnuća mišića je – dobro zagrevanje, vežbe jačanja ledjnih mišića i obavezno istezanje na kraju treninga.
4) Diskus hernija i ishijalgija
pri pokretima pregibanja i opružanja ledja sa nepravilnim držanjem, kao i pri naglim hiperekstenzijama kičme, može doći dopovrede medjupršljenskog diska. Povreda dovodi do iskakanja diska prema kičmenom kanalu i pritiska na nervne korenove. Pritisak na nervne korenove dovodi do bola koji se iz ledja širi duž noge prema prstima ili napred u butni mišić. Povreda diska se obično dešava pri podizanju tereta sa povijenim ledjima, što je čest slučaj i u teretani, pri mrtvom dizanju lili čučnjevima. Veoma je važno pravilno držanje ledja pri vežbanju, što zajedno sa jakim ledjnim mišićima čuva kičmu.
Lumbalgije koje traju duže od mesec dana zaslužuju detaljno ispitivanje – laboratorijsku i rentgen dijagnostiku. Obično ovakva simptomatologija nas upućuje na mogćnost postojanja reumatske bolesti kičmenih pršljenova, npr ankilozirajućeg spondilitisa. Karakteristične su jutarnji bol u ledjima i ukočenost.
Bol u ledjima može biti ponekad znak i ozbiljnijih bolesti kao što su dijabetes, bubrežne bolesti ili tumora.
Lečenje lumbalnog sindroma
Lečenje kod lumbalnog sindroma može trajati nedeljama, pa i godinama. Cilj lečenja je suzbijanje bola u akutnoj fazi, uklanjanje uzroka nastanka bola i rehabilitacija kičmenog stuba.
U akutnoj fazi se primenjuje što kraće mirovanje u položaju koji najviše odgovara bolesniku. Produženo mirovanje usporava oporavak zbog prekomernog slabljenja mišića leđa koji su važni za oporavak. Bol se suzbija analgeticima, antireumaticima i eventualno lokalnim infiltracijama kortikosteroida. Toplinske procedure fizikalne terapije često pogoršavaju lumbalni bolni sindrom u akutnoj fazi, dok primenjene u hroničnoj fazi dovode do poboljšanja. Toplina opušta mišićnu napetost i ublažava mišićni bol. Masaža lokalnom toplinom pojačava lokalni metabolizam i smanjuje bolnost i napetost mišića. Najčešće se primenjuje vlažna toplina u obliku obloga koja deluje satima i ima bolji efekat od nesteroidnih antireumatika. Lokalno zagrevanje poboljšavaju cirkulaciju i snabdevanje tkiva kiseonikom kisikom, što omogućava bolju ishranu bolnog područja, smanjuje napetost u mišićima i bol.
Izuzetan značaj u lečenju hroničnog bola u ledjima ima kineziterapija, odnosno program vežbi koji se mora naučiti pod nadzorom fizioterapeuta. Cilj izvodjenja vežbi je održavanje pokretljivosti slabinskog dela kičmenog stuba i jačanje paravertebralnih mišića lumbalne regije. U prevenciji ponovnog nastanka lumbalnog sindroma bolnih ledja ključna je svakodnevna primena ispravnog držanja tela i vežbe jačanja slabinskih mišića.
