Povrede tetiva predstavljaju čest dijagnostički i terapijski problem u sportskoj medicini. Pravovremeno i tačno postavljanje dijagnoze uslov je pravilnog i uspešnog lečenja. Potrebno je rano pstaviti dijagnozu povrede tetive kako bi se primenila adekvatna terapija. Zakasnelo lečenje povreda tetive dovodi do razvijanja hroničnog oboljenja i upornih tegoba koje remete sportsku karijeru i trenažni proces sportiste.
Neblagovremeno lečenje upala tetive uzrok su nastanka hroničnih upala koje su terapijksi izazov koji se često teško rešava i dugo traje.
Biomehanika tetivne funkcije
Tetive predstavljaju vezivne nastavke mišića, preko kojih se mišići pripajaju na kost. Uloga tetiva je da prenose mehaničku energiju mišićne kontrakcije na kost, čime izazivaju određeni pokret. Prilikom kontrakcije mišića dolazi do istezanja tetivnih vlakana. Tetive su sastavljene od kolagena, koji obezbeđuje mehaničku izdržljivost, i elastina, koji obezbeđuje elastičnost tkivu tetive. Ahilova tetiva izdržava mehaničku silu od 9000N što predstavlja 12,5 puta sopstvene telesne težine. U stanju mirovanja tetivna vlakna imaju talasastu strukturu i raspored, međutim pri istezanju tetive dolazi do ispravljanja i zatezanja vlakana.
Povrede tetiva
Povrede tetiva nastaju kao posledica nesposobnosti tetivnog tkiva da se prilagodi na sile opterećenja. Tetive mogu biti oštećene kao posledica dejstva sila prekomernog rada (overload) ili preopterećenja (overuse). Povrede tetiva su uglavnom udružene i nastaju na prethodno degenerativno ranije izmenjenoj tetivi. Sa godinama dolazi do smanjenja elastičnosti tetiva i nakupljanja mikrooštećenja na vlaknima i strukturi tetiva. Mikroskopska pucanja tetivnih vlakana unutar tetive osnovni su uzrok nastanka tendinoza i tendinopatija. Sa smanjenjem elastičnosti vlakana tetive, mehanički stres i velika opterećenja dovode do nastanka oštećenja unutar tetive, koja kada se akumuliraju sa vremenom dovode do degenrativnih oboljenja tetive. Posebno su štetna za tetive kombinacija godina i intenzivnog mehaničkog stresa.
Uzroci povreda tetiva:
- sila istezanja koja deluje naglo bez prethodnog zagrevanja
- sila koja deluje koso na pravac pružanja vlakana u tetivi
- sila udara u zategnutu tetivu
- snažno istezanje mišića spoljašnjom silom
- relativna slabost odnosa tetiva/mišić
Faktori koji doprinose nastanku tendinopatija: nedovoljna oksigenacija, neadekvatna ishrana, hormonske promene, hronična upala, godine. Važan činilac u nastanku povrede tetive je lokalna slaba prokrvljenost same tetive. Najveći broj spontanih pucanja tetiva (rupture tetiva) nastaju na terenu prethodne dugotrajne hronične upale tetive.
Tipovi povreda tetiva:
- peritenonitis (tendovaginitis) – upala tetivnog omotača
- tendinosis – degenerativne promene u strukturi tetive
- ruptura tetiva – parcijalno ili kompletno pucanje tetive
- tendinitis – promena u strukturi tetivnih vlakana sa upalnim odgovorom
Zajednički naziv za sva oboljenja tetiva, bez obzira na tip promene je tendinopatija.
Uzroci povreda vezani za trening
Greške u doziranju trenažnog opterećenja glavni su pokretač u nastanku povrede tetive. Previše naglo povećanje intenziteta ili obima treninga, dovode do preopterećenja tetive mehaničkim stresom. Uzroci povreda u sportu su:
- neadekvatno doziran trening
- promena opreme za trening
- promena podloge na kojoj se trenira
- promena tehnike
- promene u kinetičkom lancu i biomehanici pokreta
- neadekvatan oporavak nakon povrede
- odsustvo istezanja na kraju treninga
Važno je pravilo, što mišić više koristi, to se mora više istezati. Krut mišić, čija su vlakna sabijena i neelastična, fokusira veliku količinu mehaničkog stresa na svojoj tetivi. Što je mišić krući, to se više isteže tetiva pri kontrakciji.
Rehabilitacija povrede tetiva Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze o nastanku povrede i tegobama na koje se sportista žali. Kliničkim pregledom i ultrazvukom se potvrđuje sumnja na povredu tetiva. U nekim nejasnim slučajevima može se uraditi pregled magnetnom rezonancom, kako bi se potvdilo da li se radi o povredi tetive, ili nekoj drugoj vrsti povrede.
Važan faktor u rehabilitacije povrede tetive je tetivna snaga. Snaga tetive zavisi od broja i veličine tetivnih vlakana, kao i njihove orijentacije tj pravca pružanja. Pokret i opterećenje deluju stimulativno na pravilan raspored vlakana i snagu tetive. Sa pokretanjem obolelog dela (prvo pasivno, zatim aktivno – statičko pa dinamičko) treba poćeti što ranije u periodu rehabilitacije. Zaštita prekomernih pokreta u samom početku može se ograničiti ortozom ili longetom, međutim potpuno mirovanje nije preporučljivo u oporavku tendinopatije.
Kineziterapija
U izradi i sprovođenju programa rehabilitacije, bol treba da je merilo za ograničavanje intenziteta vežbanja. U početnoj fazi rehabilitacije povećana je osetljivost tetive ka ponovnoj povredi, tako da treba biti veoma pažljiv. U početku kineziterapije se počine sa izometričkim kontrakcijama, zatim se prelazi na koncentričke kontrakcije. Međutim, u kasnijoj fazi se uvode ekscentričke kontrakcije, koje postižu optimalni efekat u oporavku tetive. Značaj kinezi terapije u rehabilitacije tendinopatije je u doziranom opterećenju tetive kako bi se podstakao proces regenracije oštećenih vlakana. Najbolji efekat je u kombinaciji opterećenja i istezanja (ekscentričke kontrakcije). Od najvećeg značaja je pravilno dozirano i prilagođeno opterećenje tetive, ako bi se izvukao maskimalan oporavak, sa izbegavanjem nežejlene povrede tetive.
Ako imate ovakav problem ili, pak, problem bilo koje vrste, iz oblasti sprtske medicine, ne ustručavajte se da potražite pomoć na Pansport forumu.
